Uçuk Nedir?
Uçuk en sık dudak civarı ve genital bölgeye yerleşen, kaşıntı karıncalanma şeklinde hastalık hisleri gerçekleştiren sulantılı yaralarla kendini yayınlayan bir hastalıktır. Hastalığın oluşumuna sebep olan ‘Herpes Simpleks’ virüsünün bulaşıcılığı basit olup 2 tipi vardır;
Dudak Uçuğu: Herpes simpleks 1 virüsü daha oldukca belden yukarı yerlere yerleşir. En sık dudağa yerleştiği için halk içinde dudak uçuğu olarak bilinir. Nadiren belden aşağıya yerleşebilir.
Genital Uçuk: Herpes simpleks 2 ise genital uçuğa sebep olan virüstür ve daha oldukça belden aşağı yerlere yerleşir. Nadiren belden yukarıya yerleşebilir.
Bu yazımızda ağırlıklı olarak Herpes Simpleks 1’in sebep olduğu dudak uçuğu anlatılacaktır.
Herpes Simpleks 1 virüsü çoğunlukla yüz ve ağız içerisine yerleşerek ağrılı yaralara sebep olur. Nadiren halsizlik, ateş ve kas ağrısı da yapabilir. Ağız içi yaraları daha oldukça minik çocuklarda görülür. İnsanlar mikrobu içeren yaraya, deriye, mukozaya, tükürüğe temas ile uçuk virüsünü kaparlar. Uçuk hastalığını oluşturan virüs bulaştıktan sonrasında yaşam boyu vücutta kalır. Bağışıklığı güçlü kişilerde rahatsızlık asla belirti vermeyebilir sadece bir çok olayda az ya da çok virüs enfeksiyonu emareleri oluşabilir. Vücuda giren mikrop 3 değişik aşamada kendini gösterir;
Birincil Enfeksiyon Dönemi: Hastalığa sebep olan virüs oldukça yaygın olduğundan çoğu zaman 1-5 yaş arasındaki ufaklıklara bulaşır. Mikrobun ilk defa bulaşmasından sonrasında ağızda yara, ateş şeklinde belirtiler oluşabileceği benzer biçimde çoğu vakada herhangi bir belirti de görülmeyebilir.
Pasif Dönem: Mikrobun ilk girişinden sonrasında o şahıs taşıyıcı durumuna geçer. Taşıyıcılarda virüs omurgadaki arka kök sinir ganglionlarına yerleşir. Burada gizli olarak kalır.
Nüks Dönemi: Pasif hale gelen virüs tetikleyici faktörlerin etkisiyle bazen tekrar aktif hale gelir ve muhit sinirler yoluyla giriş yeri bölgesinde uçuk belirtilerinin tekrarlamasına sebep olur.
Uçuk Nasıl Bulaşır?
Herpes Simpleks virüsü kişisel temasla bulaşır. Aynı havluyu, çamaşırı yahut bardağı kullanma, öpüşme, eşeysel ilişki gibi direkt ve dolaylı temaslarla virüsler deri ve mukozadaki çatlaklardan vücuda girerler.
Uçuk Belirtileri Nelerdir?
Uçuk virüsü ile ilk karşı karşıya gelme genellikle 1-5 yaş arası çocuklarda görülür. Hastalığın kuluçka süresi 3-10 gündür. Belirtiler bazı hastalarda hafif bazılarında şiddetli olur. Baş ağrısı, boğaz ağrısı, yutmada güçlük, halsizlik, ateş, ağız içi ve dudaklarda yaralar görülür. Başlangıçta üzüm salkımı benzer biçimde gruplar yapan içi sıvı dolu kabarcıklar hızla aft benzeri görünüme döner. Ağızda yaygın ağrılı sıyrıklar, sulanma, kötü koku ve yöresel lenf bezi şişliği oluşur. Şikayetler genellikle 2-4 haftada geçer.
Pasif dönemden sonrasında tekrarlayıcı enfeksiyonlarda emareler çoğu zaman daha hafiftir ve yaklaşık 7 günde iyileşir.
Uçuk emareleri çıkmadan kısa bir süre ilkin belirtilerin çıkacağını hasta hisseder. Sıklıkla dudaklar ve dudak civarı olmak suretiyle yüz derisinde karıncalanma, yanma, batma, kaşıntı, hassasiyet hissi oluşur. Bu hisleri takiben kısa bir müddet içinde içi sıvı dolu kabarcıklar kendini gösterir. Bu içi sıvı dolu kabarcık grupları tek bir odak olabileceği benzer biçimde birden oldukça odakta ve değişik büyüklüklerde oluşabilir.
Herpes Simpleks 1 uçuk virüsünün oluşturduğu içi su dolu kabarcıklar ve kızarıklık sıklıkla şu bölgelerde karşımıza çıkar;
Dudaklar
Dudak etrafı
Filtrum (Burunla üst dudak arasındaki çukur bölge)
Yanaklar
Çene
Burun derisi
Diş etleri
Damaklar
Dil
Boğaz bölgesi
Daha ender olarak gövde, kol ve genital bölgeye de yerleşebilirler.
Kabarcıklar aniden oluşur. İçi su dolu kümecikler yapar. Kısa müddette patlar ve açık yaraya dönüşür. Çevresi hafifçe kızarık ülser şeklindedir. Birkaç günde kabuklanır. Kabuk gittikçe daha kuru bir görünüm kazanır. Yaralar iz bırakmadan iyileşir. Hastalığın etken sıvı dolu kabarcık döneminde parmaklar, dil yahut dişler aracılığıyla tahriş edilmesi hastalığın yayılmasına ve iyileşme süresinin uzamasına yol açar.
Uçuk enfeksiyonunda ek olarak;
Diş etlerinde şişme, kanama, kızarma olabilir
Dilde ve yanaklarda yaralar oluşabilir
Boğaz ve bademciklerde ülserler oluşabilir
Konuşma ve yiyecek yeme zorluğu yapabilir
Boyun lenf bezlerinde şişlik görülebilir
Uçuk Vücudun Hangi Bölgelerinde Çıkar?
Herpes simpleks 1 virüsü çoğu zaman belden yukarı yerlere yerleşir. En sık da dudak, yüz ve ağız içerisine yerleşir.
Genital uçuğa sebep olan Herpes Simpleks 2 ise aşağıdaki yerlere yerleşir;
Penis
Yumurtalık (Skrotum)
Ön tıraş bölgesi (Pubis)
Kasıklar
Dış dudaklar (Labia Major)
İç dudaklar (Labia Minör)
Dış genital anüs arası (Perine)
Anüs çevresi (Perianal Bölge)
Ancak oral seks aracılığıyla Herpes Simpleks tip 1 genital bölgelere yerleşebileceği gibi Herpes Simpleks tip 2 yüz ve ağız içerisine yerleşebilir.
Uçuk Oluşumunu Kolaylaştıran Sebepler Nelerdir?
Vücudun genelini ilgilendiren ve bağışıklığı zayıflatan faktörlerin yanı sıra yöresel (lokal) faktörler de uçuk oluşumunu tetikleyebilir. Uçuğun oluşumunu kolaylaştıran durumlar aşağıda belirtilmiştir;
Aşırı derecede güneş ışığına maruz kalmak
Kimyasal, fiziksel travmalar
Dil ile devamlı dudak yalamak
Diş ile dudağı tahriş etmek
Dudakta kuruluk
Stres
Yorgunluk
Yetersiz yahut düzensiz uyku
Başta grip olmak suretiyle ateşli enfeksiyonlar
Adet dönemleri
Hormonal bozukluklar
Bağışıklığı zayıflatan hastalıklar
Bağışıklığı baskılayan ilaç kullanımları
Uzun süren diş tedavilerinde ağız ve civarına olan travmalar
Çocuklarda Uçuk Nasıldır?
Hastalığı meydana getiren dudak uçuğu virüsü çoğu zaman 1-5 yaş arası ilk defa vücuda girer. İlk oluşan enfeksiyon şiddetli izleme eğilimindedir. Yüz yerleşiminin yanı sıra çoğunlukla ağız içine de yerleşir. Baş ağrısı, halsizlik, ateş, kötü koku emareleri hastalık vericidir. Erişkinlerdeki tekrarlayıcı herpes enfeksiyonları genellikle 7 günde iyileşirken çocuklardaki birincil enfeksiyonun iyileşmesi 2-4 hafta devam eder.
Uçuk Başka Deri Hastalıklarına Eşlik Eder mi?
Özellikle bebeklerde ve çocuklarda görülen atopik dermatit (bir tür egzama) hastalığında deri kuruluğu da beraber olduğundan derideki çatlaklardan kolayca bulaşan virüs bilhassa yüz bölgesinde şiddetli seyreden uçuk enfeksiyonlarına yol açabilir.
Uçuk Tanısı Nasıl Konulur?
Uçuk hastalığı uzman hekim tarafından rahatça teşhis edilebilir. Hastalık belirtileri genellikle tanı geçirmek için yeterlidir. Gerekli görülürse uçuk tabanından misal alınarak Tzanck testi yapılması, mesela kültürle çoğaltılması ve kanda virüse karşı oluşan antikorların tespiti gibi tetkikler yapılabilir sadece bunlara nadiren başvurulur.
Uçuk Tedavisi Nasıldır?
Uçuğu gerçekleştiren herpes simpleks virüsü vücuda bir defa girdikten sonra ömür boyu kalan ve fırsatını bulduğunda tekrarlayan enfeksiyon icra eden bir virüstür. Bu yüzden hastalara yaklaşım 3 bölümde incelenebilir;
1. Hastalığın Aktif Dönemindeki Tedavi
Ağız yöntemiyle veya dıştan uygulanan antiviral ilaçlar hastalığı kontrol altına alır ve uçuğun kaybolmasını sağlar. Ancak virüsü vücuttan yok edemez. Virüs sinir ganglionlarında sessiz olarak kalır ve uçuğu tekrar kurmak üzere bağışıklığın zayıflamasını bekler.
2. Baskılayıcı Tedavi
Çok sık ve şiddetli uçuk geçiren kişilerde atakları önlemek ve hücum süresini kısaltmak amacıyla 1 yıla kadar olabilen sürelerde düşük dozda kullanılan antiviral ilaçlarla yapılabilir.
3. Uçuk Oluşumunu Engelleyen Önlemler Almak
Virüsün bulaşma şekilleri ve hastalığın nüks etmesi ile alakalı bilgiler göz önüne alındığında aşağıda belirtilen hususlara dikkat edilmesi uçuk sıklığını ve şiddetini azaltacaktır;
Düzenli ve yeterli uyumak
Sağlıklı ve dengeli beslenmek
Zararlı alışkanlıklardan uzak yaşamak
Stresi azaltmak
Aşırı güneş ışınlarından korunmak
Fiziksel ve kimyasal travmalardan korunmak
Ortak havlu, çamaşır, bardak vb. Kullanmamak
Dudakları dil ve diş vasıtasıyla sık sık tahriş etmemek
Dudakların kurumasını önleyici tedbirler almak
Gribal enfeksiyonlara karşı önlem almak
