Tortikollis
– Bebeklerde eğri boyun
Tortikollis – eğri
boyun bebeklerde doğumdan sonra fark edilen ve çeşitli nedenlerle oluşan,
kafanın sürekli bir tarafa doğru eğildiği, yüzün diğer tarafa doğru çevrildiği
durumdur. Çoğunlukla bebeğin 1. ayında anneler tarafından çocuğun sürekli aynı
tarafa baktığı veya uyurken hep aynı tarafa doğru uyuması şeklinde, bazı
durumlardaysa boyunda şişlik veya sertlikle fark edilir.
Nasıl gelişir?
Nedenleri nelerdir?
Tortikollis – eğri boyunluk bir çok
nedene bağlı bebeklerin boyunlarının bir tarafa doğru eğimli olması durumudur.
Bir çok nedeni olsa da en sık yüzümüzü yanlara doğru döndüren
sternocleidomastoideus (SCM) kasındaki sertleşme ve kısalıktan
kaynaklanmaktadır (konjenital muskuler tortikollis). Tüm doğumların %0,4'ünde
görülmektedir. Çoğunlukla (%60) sağ taraflı, daha az durumlardaysa (%2 – 8)
çift taraflıdır.
SCM kasındaki sertlik ve
kısalığa uzun süre doğum travmalarının
neden olduğu düşünülmüştür. Makat gelişi ve zor doğum geçiren bebeklerde
tortikollisinin daha sık rastlanması da bu fikri kuvvetlendirmiştir. Fakat soz
zamanlarda tortikollisinin zor doğumun sonucu olmadığı, tam tersine önceden var
olan tortikollisin doğumu zorlaştırdığı ve hatta doğum öncesi bebeğin baş
pozisyonu alabilmediği düşünülmektedir. Bunun dışında eş zamanlı diğer kas iskelet
anomalileri de görülebildiğinden genetik nedenlerin de rol aldığı
savunulmaktadır.
Anne karnındayken SCM kasında
başlayan iltihap giderek kasın bir kısmında veya tüm gidişi boyunca şişliğe ve
sonrasında sertliğe neden olur. Oluşan bu sertlik kasın tam açılmasını ve
kafanın hareket etmesini engeller ve kısa olduğundan kafayı kendi tarafına
çeker.
Tortikollisin kas kısalığı dışında
daha az görülen diğer nedenleri de vardır:
·
Omurganın boyun kısmındaki
sorunlar (servikal hemivertebra, subluksasyon)
·
Şaşılık (düzgün görme için her
iki gözün aynı eksende olması gerekmektedir. Şaşılıkta bu bozula bileceği için
çocuklar kafalarını eğerek düzgün görmeyi sağlarlar. Bazen bu durumda şaşılık
farkedilmeyebilir. Kafa düzgün pozisyona getirildiğinde şaşılık ortaya çıkabilir)
·
Boyunda lenf nodlarının şişmesi
ve abseler (ilk 2 yılda akut olarak gelişir)
·
Mide reflüsüne bağlı bebeklerde
tipik duruş – Sandifer sendromu
·
SCM kaslarının doğumdan
olmaması (çok nadir)
·
Beyindeki bazı sorunlar
·
Ailesel duruş şekli
Nasil tanı koyulur?
Tortikollisin
tanısının koyulması öncelikle bebeğin anne – babası tarafıdan fark edilmesi
sonrası doktora başvurmasıyla başlar. Tortikollis Çocuk Cerrahları tarafından
gerektiğinde diğer branşlarla birlikte yönetilir. Öykü ve fizik muayene tanı
koymada büyük oranda yeterli olmaktadır. Tipik görünüm ve SCM kasında küçük bir
yerde veya tüm gidiş boyunca sertlik ele gelmesi esastır. Ultrasonografi
muayenesi yardımcı olabilmektedir. Kas üzerinde görülen şişlik tipiktir.
Muayenede kas üzerinde sertlik palpe edilmedikte kas dışı diğer nedenler de
akılda tutulmalı ve daha geniş tetkikler yapılmalıdır.
Tortikollisi
olan bebeklerde ne yapılmalı?
Kas
sertlüğünde bağlı Tortikollisi olan bebeklerin bir çoğunda SCM kaslarındaki
sertlik 1 yaşına kadar kendiliğinden çözülebilir. Fakat bu durumda yakın takip
yapılması ve bebeğin bazı egzersizlerle destelenmesi gerekmektedir. Egzersizler
çoğunlukla Fizik Tedavi uzmanı eşliğinde aileye öğretilirse daha iyi sonuç elde
edilir. 1 yaşına kadar egzersiz yapılması önerilmektedir.
Bazı durumlarda fizik tedaviden
fayda görmeyen veya kendiliğinden iyileşmeyen çocuklarda cerrahi müdahele
edilmesi gerekmektedir. Aşağıdaki durumlarda ameliyat gereklidir:
·
12 – 15 aylığa kadar
iyileşmeyen tortikollis
·
Yüzde şekil değişikliğine neden
olan dirençli tortikollis
·
1 yaşından sonra tanı koyulan
çocuklar
·
Yüzde asimmetri gelişenler
Cerrahi tedavi
boyundan yapılan küçük bir kesiden sertleşmiş (fibrozlaşmış) kasın kesilmesiyle
gerçekleştirilir. Çocuklar aynı gün eve taburcu edilir ve bir haftanın
tamamında kas hareketlerini geri kazanmaya başlıyorlar.
Tortikollis –
eğri boyun tedavi edilmezse ne olur?
Tortikollisli
bebekler tedavi edilmezse kendiliğinden iyileşebileceği gibi, bazı durumlarda
daha farklı sorunlarla da karşılaşabilirler:
·
Plagiosefali: Tortikollisi olan
bebeklerde sürekli yatma sonucu önce kafanın arka kısmında, zamanla da alın
kısmında düzleşme görülebilir. Bu durum çocuk oturmaya başladığında veya
tortikollis düzeldiğinde zamanla normale döner.
·
Hemifasial hipoplazi: Tortikollis
durumunda uzun süre beklenildiğinde bebeğin yüzü sürekli bir tarafa baktığından
sorun olan taraftaki kaslarda hareketsizlik nedeniyle yüzdeki kemik çıkıntıları
daha az gelişir ve yüzün bir tafaı diğer tarafa göre az gelişir. Bu durum
tortikolliisn cerrahi olarask tedavi edilmesi için bir endikasyondur.
Tortikollis tedavisi sonrası zamanla iyileşme görülür.
·
Duruş bozuklukları: daha büyük
çocuklarda eğri boyunluk göz simetrisi bozarask görme bozukluğuna nedne olur.
Bu durumda çocuklar kasık kısalığını gidermek amaçlı o taraftski omuzlarını
kaldırarak yürürler. Bazen bu durum skolyoza bile neden olabilir.
Op.
Dr. Anar GURBANOV
