Çocuklarda kasık fıtığı
Kasık fıtığı (inguinal herni) çocuklarda en sık rastlanan kasık
bölgesi cerrahi patolojilerdenir. Her 100 çocuktan 1-5’inde kasık fıtığı
görülmektedir. Çok sık görülmesine rağmen bazen geçikmiş tanı durumunda
ağırlaşmalara neden olabilir.
Kasık fıtığı nedir?
Kasık fıtığı karın
içi organlarınn kasık bölgesinden ciltaltına çıkması durumudur. Çocuklar
gülerken, ağlarken veya karın içi
basıncı artıran kabızlık gibi durumlarda kasık bölgesinde görülen şişlik, çocuk
sakinleyince çoğunlukla kendiliğinden kaybolur. Erişkinlerde direk kasık fıtığı
(direk karın ön duvarından ciltaltına çıkan) görülürken, çocuklarda daha çok
indirek kasık fıtığı (kasık kanalı boyunca uzanan) görülmektedir.
Kasık fıtığı nasıl gelişir?
Çocuklarda kasık fıtığı
doğum sonrası kazanılmış bir patolojiden ziyade doğumsal bir anomalidir ve anne
karnındaki gelişimin sonlanmamasından kaynaklanmaktadır. Anne karnında gelişen
bebeğin gonodal organları (erkeklerde testis, kızlarda over) böbrek
seviyyesinde gelişir ve doğuma doğru aşağıya inmeye başlarlar. Kızlarda over
pelvise kadar inerken, erkeklerde testisler karın boşluğunun çıkıp keselere
kadar inerler. Erkeklerde testis inişi sırasında karın içi zardan (periton)
oluşan bir yolu (processus vaginalis) kullanır ve iniş tamamlandıktan sonra bu
yol doğumdan önce kendiliğinden kapanır. Kızlardaysa rahmi kasık bölgesine asan
bağlar bu bölgeden geçmektedir. Gelişim sırasında karın içi zardan oluşan bu
yol kapanmazsa (patent processus vaginalis) kasık fıtığı gelişebilir.
Çocuklarda kasık
fıtığı çocuğun çok fazla ağlaması, çok gazlı olması gibi durumlar nedeniyle
oluşmaz, bu gibi durumlar önceden mevcut olan fıtığın belli olmasına neden
olur.
Bazı nadir durumlarda kasık fıtığı diğer sistem hastalıklarıyla
birlikte görülebilir.
Belirtileri
Kasık fıtığının
klassik belirtisi erkek ve kız çocuklarında kasık bölgesinde cilt altında ele
gelen, çoğunlukla çocuk sakinleyince veya o bölgeye dokununca kaybolan, içi gaz
dolu şişlikle kendini belli eder. Kasık fıtığı sıkışmadıkca çocuğu rahatsız
etmez, ağrı yapmaz. Şişlik kız çocuklarında sadece kasıkta görülürken,
erkeklerde hem kasıkta, hem de keseye doğru uzanmış şişlik şeklinde olabilir.
Tanısı
Ailenin verdiği öyküye ve doktorun
muayenesine göre kasık fıtığı tanısı konulur. Ailenin kasık bölgesinde
inip-çıkan şişlik tarif etmesi ve doktorun muayenesi sırasında fıtığın ele
gelmesi kesin tanı için yeterlidir. Nadiren muayene sırasında fıtığın ele
gelmemesi ve ailenin öyküsnün kesin olmadığı durumlarda ultrason muayenesine
gerek duyulabilir.
Kimlerde ve ne zaman görülür?
Erkek çocuklarında
kız çocuklarına göre görülme sıklığı 3 – 10 kat daha fazladır. Fıtığı olan
yaklaşık her 9 çocuktan birinin ailesinde de fıtık öyküsü mevcuttur.
Çoğunlukla sağ
tarafda (%60) görülse de, %10 her iki tarafda da görülebilir. Sol tarafında
fıtık olan çocuklarda her iki tarafında da fıtık gelişme şansı, sağ tarafında
fıtık olanlara göre daha yüksek olduğu düşünülmektedir.
Çocuklarda fıtıkların
çoğu hayatın ilk yılında, özellikle de ilk bir kaç ay içinde görülür. Ortalama
ameliyat yaşı 6 aydır. Prematüre bebeklerde fıktık görülme olasılığı daha
yüksektir ve 32 gebelik haftasından daha önce doğanlarda bu oran %13, doğum
ağırlığı 1000gr’ın altında olanlardaysa
%30’dur.
Tedavisi
Kasık fıtıklarının tedavisi cerrahidir.
Kendiliğinden iyileşmez, ilaçla tedavisi yoktur. Kasık fıtıklarında acil
ameliyat gerekmese de, çok uzun süre
beklenilmesi de fıtığın boğulma riski nedeniyle sakıncalı olabilir. Tanı
konulduktan sonra kısa süre içinde planlı ameliyat yapılması gerekmektedir.
Ameliyat öncesi tüm
cerrahi işlemlerde olduğu gibi ayrıntılı öykü alınır, fizik muayene yapılır.
Ameliyat öncesi tetkikleri yapılır ve anestezioloji uzmanının bakışı yapılır.
Ameliyat öncesi
çocuğun yaşına göre açlık durumu belirlenir. Ameliyat genel anestezi altında
çocuk uyutularak yapılır. Ameliyatdan sonra belirlenen sürede beslenen çocuk
aynı gün 3-4 saat içinde eve taburcu edilir. Ameliyatdan sonraki ilk gün ve
birinci ayın sonunda kontrole çağrılır.
Ameliyat cerrahın ve
ailenin seçimine göre açık veya kapalı (laparoskopik) olarak yapılabilir. Açık
yöntemde kasık bölgesinde fıtık olan tarafda 2-3cm’lik kesi yapılarak fıtık
kesesi bulunur ve bağlanır. Kapalı – laparoskopik yöntemdeyse sadece göbekten
yapılan 5mm’lik bir kesiden karın içi özel cihazlarla görüntülenir ve kasıktan
ince bir iğne yardımıyla özel bir teknikle fıtık onarımı yapılır.
Klasik açık inguinal herni onarımı çoğu çocuk cerrahının altın standartı
olsa da, son yıllar birçok merkezde laparoskopik tedavi de yapılmaktadır.
Düşünülenin aksine laparoskopik cerrahinin başarı oranı açık yöntemle benzer
olup, çok yüksektir. Açık teknik gibi, laparoskopik tekniğin de temelini
fıtık kesesinin sıkıca bağlanması oluşturmaktadır. Laparoskopik yaklaşımın
avantajları, diğer tarafda fıtık olasılığının incelenmesinin kolaylığı,
erkeklerde testise giden damar ve kordun zarar görme olasılığının olmaması,
ameliyat süresinin azalmasıdır. Bunun dışında laparoskopik onarım sonrası ağrı
daha az olmaktadır. Çocuklar ameliyat sonrası daha hızlı toparlanırlar ve
kozmetik sonuçlar da daha iyi olmaktadır.
Fıtığın
sıkışma riskine dikkat
Fıtık
zamanı cilt altına çıkan karın içi organlar (bağırsaklar ve bazen kızlara
yumurtalık) çoğunlukla kendiliğinden veya hafif basınçla karın içine geri
dönerler. Fakat bazı durumlarda çıkan karn içi organ fıtık kesesinin boynunda
sıkışır (inkarserasyon) ve karın içine dönemez. Her 6 fıtıktan birinde sıkışma
riski vardır. Fıtık boğulması olarak da bilinen bu durumda organın kanlanması
giderek bozulur ve hayatı tehtid edici durumlara neden olabilir.
Kasık bölgesinde şişliğin
gerilememesi, bu bölgede kızarıklık, ağrı olması, çocuğun huzursuz olması,
genel durumunun bozulması, karında şişlik, kusma durumlarında hiç beklenmeden
doktora başvurulması gerekmektedir. Sıkışmış fıtık durumunda doktor mudahelesi
zamanı da fıtık karın içine gönderilemezse çocuğun acil ameliyata alınması
gerekmektedir.
Fıtık
tekrarlar mı?
İster
açık, ister kapalı yöntemle başarıyla
onarılan kasık fıtıklarından sonra yaklaşık %1-4 oranında tekrarlama riski
mevcuttur. Tecrübesiz ellerde bu oran artabilir. Sıkışmış fıtık onarımı sonrası
tekrarlama riski yüksektir. Birden fala kez tekrarlayan fıtıklarda altda yatan
diğer sistem hastalıklarının da ayrıntılı araştırılması gerekebilir.
Op. Dr.
Anar GURBANOV