Çocuklarda
apandisit
Apandisit nedir
ve kimlerde görülür?
Çocukluk çağında en sık acil cerrahi
ameliyat gerektiren hastalık akut apandisittir. Apandisit kalın bağırsakların
bir parçası olan, kör çıkıntı şeklinde gelişen apandiksin iltihabi
hastalığıdır. Çocuklarda en sık 10 – 14 yaş aralığında görülse de, daha küçük
çocuklarda geç tanı nedeniyle daha ağır seyredebilir. Erkek çocuklarında kız
çocuklarına göre daha sık rastlanır.
Apandiks ne işe
yarar?
Eskiden apandiksin işlevsiz ve
gereksiz bir organ olduğuna inanılırdı ve hasta başka bir nednele bile ameliyat
olsa hastanın apandiksi aynı ameliyatla çıkarılırdı. Fakat yapılan araştırmalar
apandiks duvarında çok sayıda bağışıklık hücresinin (lenfoid doku) olduğunu ve
bu organın bağışıklık sisteminin önemli bir parçası olduğunu göstermiştir. Her
hangi bir enfeksiyon zamanı apandiks duvarındaki lenfoid dokunun şişmesi
durumunda akut apandisitle benzer
bulgular görünse de, durumun akut apandisite ilerlemediği zamanlarda
ameliyat edilmesine ihtiyaç olmayabilir. Fakat akut apandisit gelişmişse bu
zaman yapılması gereken cerrahi olarak apandiksin çıkarılmasıdır. Bu durumun
sonradan çocukların hayatında ciddi yan etkilere sebebiyet vermeyeceği
düşünüşlmektedir.
Apandisit nasıl
gelişir?
Apandiks
ucu kör sonlanan organ olduğundan girişinin tıkanmasına neden olan her hangi bir
olay sonrası içinde salgılanan mukusun boşalması engellenebilir. Bu durumda
apandiks içinde giderek artan sıvı apandiksin şişmesine ve giderek kan
dolaşımının bozulmasına neden olur. Kan akımının bozulması apandiks duvarının
şişmesine ve iltihaplanmasına neden olur. Apandiksin girişinin tıkanmasına en
sık gayta taşları neden olsa da, küçük boyutlu çekirdekler, ayçekirdeği kabuğu
gibi besinler de neden olabilir. Bunu dışında apandiks duvarında çok sayıda
bağışıklık hücreleri (lenfoid doku) olduğundan geçirilen bağırsak veya boğaz,
akciğer gibi diğer organ enfeksiyonlarından sonra bu lenf hücreleri de şişerek
tıkanıklığa neden olabilir.
İltihap geliştiği ilk aşamada
enfeksiyon apandiksle sınırlı olur (akut apandisit9. Fakat zamanında tanı
konulup, tedavi edilmezse apandiks duvarı incelip patlar (perfore apandisit),
enfeksiyon ve apandik içindeki gayta karın içine yayılır. Perfore apandisit
gelişmesi durumunda hastalığın tedavisi zorlaşır, çok fazla ilerlemiş
durumlardaysa hayati tehtid eden durumlara (septik şok) neden olabilir.
Belitrileri
nelerdir?
Apandisitin
en önemli belirtisi karınağrısıdır. Tipik olarak önve göbek çevresinde hafif
şiddette başlar, 24 saat içinde şiddetlenerek karın sağ orta-alt kısmına
yerleşir. Büyük çocuklarda bu öyküyü almak kolay olsa da, daha küçük çocuklar
ağrının yerini tam olarak anlayamaz ve şikayetlerini açık şekilde söyleyemez.
Bu nedenle de 5 yaşın altındaki çocuklarda apandisit tanısı daha geç konulur ve
partlamış apandisit gelişme riski de daha yüksektir.
Bunun dılında apandisitli çocuklarda
aşağıdaki semptomlar da görülür:
·
İştahsızlık (en önemli
bulgulardandır)
·
Bulantı ve kusma (ağrı sonrası
başlar)
·
İshal
·
Ateş (Perfore apandisitte daha
sık görülür)
·
Sağ tarafa eğilerek yürüme
·
Yatarken sessiz ve ayakları
karına çekerek yatma
Partlamış
apandisit sonrası enfeksiyon durumu ilerlediğinden çocuklar daha çok halsiz ve
düşkün olur. Düşmeyen ateş, tekrarlayan kusma ve ishal de bu durumda sık
görülebilir.
Nasıl tanı
konulur?
Apandisitin tanısı ayrıntılı öykü
almakla başlar. Ağrının nasıl başladığı ve devam ettiği, iştah durumu, ek hangi
belirtilerin olduğu, çocuğun bilinen hastalık öyküsü ayrıntılı sorgulanır.
Sonrasında fizik muayene yapılır. Apandisit tanısında en önemli kriter Çocuk
Cerrahı tarafından yapılan fizik muayenedir. Fizik muayeneyle tanı koyulabilir
ve ameliyat kararı alınabilir. Bunun dışında yardımcı kan tetkikleri yapılarak
çocuğun durumu ayrıntılı öğrenilir. Tanıda aynı zamanda USG (ultrasonografi) de
kullanılır ve görüntüleme yöntemleri arasında USG altın standart olarak kabul
edilir. Çocukta akut apandisit tanısında başka patolojilerden şübheleilmediği
durumlarda bilgisayarlı tomografi gibi görüntülemelere gerek duyulmamakatadır.
Apandisit başka
hangi hastalıklarla karışabilir?
Çocuklarda
akut apandisit benzer semptomlarla giden bazı hastalıklarla karışabilir.
·
Gastroenterit
·
Kabızlık
·
İdrar yolu enfeksiyonu
·
Kızlarda yumurtalık kistleri
·
İnflamatuvar bağırsak
hastalıkları
·
Bağırsak düğümlernmesi
(invajinasyon)
Apandisit nasıl
tedavi edilir?
Apandisit
tedavisi organın cerrahi olarak çıkarılması – apandektomidir. Bu işlem
çocuklarda günümüzde laparoskopik (kapalı) olarak yapılmaktadır. Laparoskopİk
apandektomi apandisit tedavisinden altın standarttır. Genel anestezi altında
yapılan bu ameliyatda göbekten ve iki ayrı bölgeden yapılan 5mm'lik kesilerden
apandisit kökünden bağlanarak kesilir ve çıkarılır. Açık ameliyatla da
yapılabilse de, kapalı ameliyatda daha geniş görüş alanı olduğundan, özellikle
partlamış apandisitlerde ameliyat daha başarılı uygulanır, karın içi enfeksiyon
ve abse daha kolay temzilenir. Daha az kesi olduğundan çocuklar ameliyat
sonrası daha çabuk topralanır, ağrı daha az olur ve sonrasında neredeyse hiç iz
kalmaz.
Başarılı bir ameliyatdan sonra
hastalar ameliyat sonrası bir kaç saat içinde ayaklanır e beslenirler.
Apandisit önceden partlamamışsa hastalar etresi gün eve taburcu edilirler. Partlamış apandisit durumlarındaysa damardan
antibiyotik alması içinhastalar duruma göre 3 – 7 gün daha hastanede kalmaya
devam ederler. Hastaneden sonraki tamamen topralama süresiyle ortalama olarak 1
– 2 haftadır.
Ameliyat
edilmezse ne olur?
Apandisite
tanı koyulmazsa veya tedavi edilmezse perfore apandisit gelişir ve sonrasında
enfeksiyon karın içine yayılır. Karın içine yayılan enfeksiyon peritonitle sonuçlanır
ve sonrasında hasta hala tedavi edilmemişse hayati tehtid eden septik şok gibi
yayılmış enfeksiyon durumuna neden olabilir.
Op.
Dr. Anar GURBANOV
